#مناظره
شجاعت سیاسی

پرسش :
امام کاظم در برابر خلفای معاصر خود چه موضعی داشت؟
پاسخ :
امام موسی بن جعفر بعد از شهادت امام صادق در سال 148 هـ رهبری و امامت شیعیان را بر عهده گرفتند و مدت 35 سال عهده دار این مسئولیت الهی بوده اند.[1] و این مدت مصادف بود با خلافت چهار تن از خلفای عباسی به نام های منصور، مهدی، هادی، هارون الرشید[2] و آن حضرت عمر شریف خود را در مدینه و بغداد و گاهی در زندان بصره سپری کردند.
دورانی که امام کاظم در آن زندگی می کرد، مصادف با نخستین مرحله ی استبداد و ستمگری حکّام عباسی بود. بیشتر برخورد و موضع گیری امام هفتم با هارون الرشید بوده است هر چند که آن حضرت معاصر با چهار خلیفه ی عباسی بوده است و لذا برخوردهایی هم با سایر خلفاء داشتند، امّا در برابر ظلم و ستم و بی توجّهی خلفای وقت به اصول دین و سنّت نبوی عکس العمل نشان داده و حتّی در این باره تهدید به قتل شده و به زندان نیز افتادند.
در عصر خلافت منصور عباسی، امام به درخواست منصور در مجلسی که در روز عید برگزار کرده بود و در آن مجلس هدیه ها و اموالی بذل و بخشش می شد، حضور داشتند و در مقابل این عمل فرمودند: که من از اخبار رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ درباره ی این گونه بذل و بخشش ها چیزی نیافتم که تأکید کننده ی عمل تو باشد ولی امام از طرف منصور مجبور می شوند که در مجلس نشسته و هدایای مردم را بگیرد که در این حال مردی وارد می شود و می گوید: ای پسر دختر رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ ، من از مال دنیا چیزی ندارم، ولی جدّم سه بیت شعر در رثای جدّ تو حسین بن علی سروده است، می خواهم آن را بخوانم و امام اجازه می دهد که شعر خوانده شود و بعد از خواندن شعر اموال زیادی که تحت اختیار امام بود به آن مرد می بخشد.(3)
سیاست و موضع گیری که امام در برابر هارون اتخاذ کردند این است که توسط افراد با ایمان و پرورش یافته ی مکتب اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ به درون دستگاه خلافت نفوذ کنند و به واسطه ی این اقدام از تصمیمات درون دستگاه خلافت علیه شیعیان و خود حضرت مطّلع و آگاه شوند. و نمونه بارز این موضع را هم درباره ی علی بن یقطین مشاهده می کنیم.[4] که به مقام وزارت هم رسید. و امام این امر را مایه امید شیعیان می دانستند.
[1] شیخ مفید، الارشاد، ج 2، قم، مؤسسه آل البیت ، چاپ اول، 1413، ص 215.
[2] علامه مجلسی، جلاء العیون، قم، انتشارات سرور، چاپ هفتم، 1378، ص 896.
[3] ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب ـ علیهم السّلام ـ ، چ2، قم، مکتبه علامه ، بی تا، ص 381 ـ 379.
[4] مجلسی، بحارالانوار، ج 48، بیروت، مؤسسة الوفا، چاپ اول، 1403، ص 136.